PHỤC HỒI SAU TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO. Tai biến mạch máu não là tình trạng bệnh lý rất nguy hiểm và gây tử vong hàng đầu trên thế giới và Việt Nam. Những người bị tai biến, nhất là tai biến mạch máu não nặng thì thường mắc phải những di chứng nặng nề như liệt nửa người, rối loạn nhận thức... Vì vậy, việc phục hồi các chức năng cho người bệnh sau tai biến cũng vô cùng quan trọng. Mục tiêu cuối cùng của quá trình Phục hồi chức năng là giúp bệnh nhân lấy lại khả năng độc lập thực hiện các vận động cơ bản trong các hoạt động thường ngày. Nhiều người sau quá trình điều trị có thể phục hồi hoàn toàn nhưng bên cạnh đó cũng có trường hợp chỉ lấy lại được một phần các chức năng sống đã mất đi. Một cơn đột quỵ có gây ra những ảnh hưởng lâu dài hay không phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của nó, vị trí tổn thương trên não và thời gian phát hiện cũng như can thiệp . Những người phát hiện kịp thời và có chỉ định dùng thuốc làm tan cục máu đông sau khi có những dấu hiệu khởi phát có thể hồi phục hoàn toàn mà không để lại di chứng. Sau đột quỵ, nhiều người gặp các vấn đề về thể chất như tê bì, hạn chế vận động tay chân, đi lại khó khăn hoặc rối loạn ngôn ngữ. Những vấn đề này có thể trở thành vĩnh viễn, nhưng hoàn toàn có cơ hội được cải thiện thông qua việc luyện tập. Phục hồi chức năng chính là chìa khóa để lấy lại các kỹ năng đã mất và thích ứng với những thiệt hại không thể hoàn tác. Tập theo tầm vận động của khớp: Để đề phòng co cứng và biến dạng các khớp, người bệnh cần thực hiện các bài tập vận động thụ động theo tầm vận động của khớp dưới sự giúp đỡ của người nhà. Các bài tập này phải được làm đều đặn hàng ngày, mỗi động tác cần được thực hiện từ 10-15 lần. Một vài động tác: 1. Nâng hông lên khỏi mặt giường: Người bệnh nằm ngửa, hai tay đặt dọc theo thân mình, hai chân gấp, đặt hai chân sát nhau. Dùng sức của toàn thân nâng hông lên khỏi giường, càng cao càng tốt, và càng lâu càng tốt. Để người bệnh đếm 1,2,3,4... đến 15-20 hãy đặt hông xuống giường. Làm lại khoảng 10-15 lần. 2. Tập cài hai tay đưa lên phía đầu: Tay lành cài vào các ngón tay bên liệt, đưa hai tay duỗi thẳng về phía đầu. Cố gắng đưa khuỷu tay hai bên ngang tai. Sau đó, hạ hai tay về vị trí cũ. Làm lại 10-15 lần. Tập phục hồi các cơ bên liệt: Chú ý rằng trước khi tập các bài tập cho người bệnh cần đảm bảo giải phóng họ khỏi tình trạng co cứng trước, đối với các trường hợp liệt cứng và tăng trương lực cơ. Có thể áp dụng các cách đơn giản để ức chế trương lực cơ ở tay và chân: · Ức chế trương lực cơ ở tay: để người bệnh ngồi, tay bị liệt duỗi thẳng (khuỷu tay duỗi), bàn tay và các ngón tay mở xòe ra đặt trên mặt giường, chống tay canh thân mình. Giữ ở tư thế đó 5-10 phút. · Ức chế trương lực cơ chân: để người bệnh ở tư thế ngồi, gối chân liệt vuông góc, bàn chân liệt đặt sát trên nền nhà. Bảo người bệnh bắt chéo chân lành sang bên chân liệt, cẳng chân bên lành tì đầu gối chân bên liệt xuống. Nếu người bệnh không làm được thì người giúp đỡ có thể dụng tay của mình để tì ấn gối bên liệt xuống. Giữ trong 5-10 phút hoặc đến khi chân liệt không run, giật nữa thì dừng lại. · Tập khớp háng: Bài tập này sẽ giúp người bệnh nhấc chân lên để đi lại. Người TBMMN ngồi thẳng, khớp gối vuông góc, tay của người nhà đặt lên gối người bệnh, chống lại cử động rung giật chân và nhấc gối của người bệnh. · Tập mạnh cơ duối gối giúp đứng vững: Người bệnh ngồi sâu vào ghê, cẳng chân duỗithẳng, gối duỗi. Một tay của người nhà tỳ vào cổ chân, chống laih cử động của người bệnh. Vận động đề phòng co rút và biến dạng khớp Để ngăn ngừa và hạn chế tình trạng co cứng, co rút cơ ở bên liệt và cứng khớp vai, khớp cổ chân bên liệt cần phảo được đặt ở tư thế đúng, tập theo tầm vận động và dùng nẹp chỉnh hình. · Đặt tư thế đúng: Nếu hầu hết thời gian người bệnh được đặt đúng tư thế sẽ hạn chế chuyện dính khớp bên liệt. Nếu người bệnh cử động thường xuyên và khó giữ tư thế đúng, phải dùng nẹp chỉnh hình đã cố định tư thế các chi. · Dùng nẹp chỉnh hình để duy trì tư thế đúng: Nẹp chỉnh hình là các dụng cụ để ngăn ngừa hoặc nắn chỉnh sai lệch tư thế của chi thể. Nguyên tắc: đeo càng nhiều thời gian càng tốt, thường là lúc không vận động, nhưng có thể đeo cả lúc vận động như nẹp dưới gối. Đối với người liệt nửa người, các nẹp nắn chỉnh hay dùng là: - Nẹp dưới gối: để đề phòng bàn chân thuổng. - Nẹp cổ tay: giữ cổ tay khỏi quặp và biến dạng gập. - Đai treo cánh tay: đỡ vai khỏi xệ và bán trật khớp. · Tập theo tầm vận động của khớp ở chi và thân mình: Người bị liệt nửa người ở giai đoạn sau thường bị cứng và đau khớp vai bên liệt. Vai bên liệt vừa xệ xuống vừa khép chặt vào thân mình. Cổ chân bên liệt cũng bị duỗi cứng. Để người bệnh nằm ngửa, vai bên liệt cạnh mép giường. Một tay người tập giữ vai người bệnh. Tay kia cầm cẳng tay ngay trên khuỷu tay người bệnh, đưa lên phía đầu người bệnh. Đưa càng cao càng tốt, khi nào người bệnh đau thì dừng lại Giữ 30s rồi trở lại vị trí ban đầu. · Kéo giãn cổ tay bên liệt: Người bệnh nằm ngửa, cánh tay gập lên phía vai 900 Một tay người tập duỗi cho khuỷu tay người bệnh thẳng ra. Tay kia duỗi cổ tay hết tầm, sau đó duỗi các ngón tay. · Kéo giãn cổ chân: Khi cổ chân gập quá mức về phía lòng bàn chân. Người bệnh nằm ngửa, duỗi chân. Một tay người tập giữ cẳng chân người bệnh. Tay kia dùng ngón cái và 3 ngón đối diện giữ chặt gót chân người bệnh. Để bàn chân người bệnh tựa vào cẳng tay mình, vừa kéo gót chân người bệnh xuống vừa đẩy mũi bàn chân họ theo hướng ngược lại. Giữ khoảng 30s. Làm lại cử động này 15 lần. Tập đi và di chuyển độc lập Để người bệnh có thể đi lại một cách vững vàng, an toàn, việc bắt đầu tập cần tuân theo các giai đoạn: tập đứng dậy, đứng vững và đi. Trước khi cho người TBMMN tập đứng, tập đi nếu có rung giật bàn chân thì xử lý bằng cách sau: Để họ ngồi trên ghế, hoặc mép giường, gối vuông góc, bàn chân bên liệt đặt trên nền nhà hoặc mặt phẳng cứng. Người nhà dùng một bàn tay giữ gối của người bệnh và ấn xuống, chống lại sự rung giật củ bàn chân liệt và đẩy gối bên liệt lên. Giữ như vậy cho đến khi bên liệt không còn giật nữa mới bắt đầu cho họ tập đứng và tập đi. Dụng cụ tập luyện Có thể làm một số dụng cụ để tập như: ròng rọc, thanh gỗ để tập khớp vai, tạ (hoặc bao cát) để tập mạnh cơ... Tùy theo mục đích tập mà người bệnh nên được chọn dụng cụ nào. · Ròng rọc tập khớp vai: Dùng lõi gỗ hoặc sắt làm ròng rọc, treo lên cành cây hoặc xà nhà. Hai đầu dây vắt qua ròng rọc được nối với hai tay cầm. Người bệnh ngồi dưới ròng rọc. Hai ta ynắm vào tay cầm, tay khỏe kéo xuống để tay yếu được kéo lên cao. Nếu tay yếu nắm không chắc, có thể dùng khăn vải buộc vào tay cầm. Huấn luyện giao tiếp Có khoảng 30% những người bệnh liệt nửa người bị thất ngôn. Đó là rối loạn ngôn ngữ do mất khả năng hiểu hoặc khả năng diễn đạt bằng lời nói, chữ viết. Cần tìm hiểu xem rối loạn này thuộc dạng nào, mức độ nào và cách thức huấn luyện người bệnh như thế nào cho phù hợp và đạt hiệu quả tốt nhất. mọi thông tin chi tiết mời bạn tham khảo qua kênh tiktok riêng của Bác sỹ https://www.tiktok.com/@dr.hoangngocson
